پلاسر سنگ آهن سنگان

ذخاير پلاسري (Placer deposits )

آنکس که چرخه کامل تحول پلاسرها با همه جزئیات آن را دریابد، خواهد توانست به تنوع بی‌پایان نمودهای پلاسر پی ببرد (یو.بیلی.بین، 1983).

تعریف پلاسر:

پلاسر يك كلمه اسپانيايي ميباشد و به معني وجود ذخيره معدني در رسوبات تخريبي ميباشد، زمين شناسان اقتصادي معمولاً نهشتههاي نابرجاي داراي ارزش اقتصادي را تجمعات مكانيكي يا نهشتههاي پلاسري به حساب ميآورند. اين نهشتهها به نهشتههاي خاكزادي كه بوسيله فرآيندهاي رسوبي تمركز دهنده كاني هاي سنگين ايجاد ميشوند، تعلق دارند.

كاني هاي پلاسري كه به درجات مختلف داراي اين ويژگيها هستند عبارتند از كاسيتريت، كروميت، كولومبيت، مس، گارنت طلا، ايليمنت، مگنتيت، پلاتين، ياقوت، روتيل ، زنوتايم و زيركن.

شرايط لازم براي تشكیل پلاسرها :

براي تشكيل كانسارهاي پلاسري يك سري موارد بايد وجود داشته باشد كه مهمترين آنها عبارتند از :

وجود سنگ مادر مناسب: كاني هايي وجود دارند که در مرحله اول تشكيل به دليل پايين بودن درصد فراواني آنها در سنگ مادر فاقد ارزش اقتصادي هستند اين كاني ها پس از هوازده شدن سنگ بوسيله آب باد و گاهي يخچال حمل ميشوند و در محيط ديگري متمركز ميگردند در اين ميان نوع سنگ مادر، موجب كنترل نوع پلاسر ميشود به عنوان مثال پلاسر الماس عمدتاً از كيمبرليتها منشأ ميگيرد.

- وجود كاني سنگين

-فرآيند هوازدگي موثر: در تشكيل كانسارهای پلاسري هوازدگي فيزيكي بيشتر مهم ميباشد و با خرد كردن سنگها باعث جدا شدن كانی هاي پلاسر ساز ميگردد.

- عامل انتقال دهنده

- محل تمركز مناسب: در مورد يك رودخانه مكانهاي مناسب جهت تجمع كاني هاي سنگين عمدتاً محل خروج رودخانه از ارتفاع و ورود به دشت ميباشد كه پهناي آن بيشتر و گراديان آن كاهش مييابد و نتيجتاً كانيهاي ته نشين شده و كانيهاي سبك منتقل ميشوند.

انواع پلاسر :

الف) پلاسرهاي آبرفتي يا رودخانهاي. ب) پلاسرهاي بومي يا بازماندي. ج) پلاسرهاي ساحلي. د) پلاسرهاي دامنهاي يا دلوويال. د) پلاسرهاي واريزهاي يا كوه رفتي. ه) پلاسرهاي يخچالي. و) پلاسرهاي بادرفتي.

پلاسر سنگ آهن سنگان :

ذخاير نابرجاي آهن، آن قسمت از ذخايری هستند كه از نقطه‌اي ديگر به محيطي كه در آن نهشته شده‌اند، منتقل گرديده‌اند. بعضي از كانه‌هاي آهن و به ويژه مگنتيت در برابر هوازدگي مقاوم مي‌باشند اين كاني‌ داراي وزن مخصوص نسبتاً بالايي است و به همين دليل در پلاسرها تجمع يافته و ذخاير نابرجاي آهن را تشكيل میدهد.

بررسی تصاویر ماهوارهای TM لندست در منطقه تایباد، مخروطه افکنههای عظیم در جنوب غرب کوههای معادن سنگان واقع شده است مشاهده گردید. با پردازش دیجیتالی باندهای انعکاسی این تصاویر تشابه زیادی بین رفتار انعکاسی رسوبات آبرفتی با تودههای معدنی واقع در سنگان دیده میشود نهشتههای پلاسری این منطقه حاصل تخریب مکانیکی بخشهای تودههای سنگ آهن سنگان در اثر عوامل مختلف سطحی ( عمدتاً یخبندان و سایر عوامل هوازدگی) و ساختاری (شکستگیها ودرزه - شکافهای حاصل از فعالیتهای تکتونیکی) و حمل مکانیکی آنها توسط سیلاب های فصلی، به وسیله آب های جاری از آنومالی های اصلی معدن به دشت جنوب غربی معدن سنگان بوده است. این معادن پلاسری تقریباًٌ در گسترهای به طول 30 کیلومتر و عرض حدود 20 کیلومتر تا مرز افغانستان توسعه یافتهاند. امتداد این معادن شمال غربیبه سمت جنوب شرقی است و عوامل چینه شناسی و تکتونیکی باعث شده که مواد معدنی در منطقه به طور یکسان پراکندگی نشان ندهند، توپوگرافی منطقه از نوع دشت و تپه ماهورهای پست میباشد، ارتفاع انباشت پلاسر در بعضی از نقاط 12 الی 14 متر برآورد شده است. سنگ آهن موجود در محدودههای پلاسری ازنوع مگنتیت با فرمول شیمیایی Fe3O4 می باشد. از نظر زمان زمین شناسی نهشتههای پلاسر این منطقه بیشتر متعلق به عصر حاضر و دوره ترشیاری میباشند. با توجه به وجود ارتفاعات بلند و قرارگیری سنگ آهن در آنها ذخایر قابل ملاحظهای از نوع پلاسری در دشت پایین دست تشکیل شده است. وجود و شناسایی این تیپ از کانسار در کنار معادن و ارزش اقتصادی بسیار بالای این نوع از منابع سبب گردید که مجتمع سنگ آهن سنگان در محدودههای مربوطه به انجام عملیات اکتشافی و در دو محدوده زیر به متعاقب آن استخراج پلاسر را در برنامه فعالیتهای معدنی خود قرار دهد.

1- محدوده پلاسری جنوب آنومالی A

محدوده کانسار مورد نظر به مساحت 38 هکتار در محدوده آنومالیهای غربی سنگ آهن سنگان و در جنوب آنومالی A و جنوب غربی آنومالیB قرار گرفته است. بر اساس شواهد موجود آنومالی A و بخشی از آنومالی B منبع تغذیه قطعات ماده معدنی در این محدوده است. محدوده اکتشافی مورد نظر به صورت یک مخروط افکنه در پایین دست آنومالی A و برروی تپهها و کوههایی با ارتفاع کمتر از منبع تغذیه آن (آنومالی A) قرار گرفته است که با گذشت زمان تغییراتی بر روی آن ایجاد شده است.

عملیات اکتشافی در این محدوده با تهیه نقشه توپوگرافی در مقیاس 1:1000 در وسعتی به مساحت 40 هکتار آغاز و پس از حفر چاهک های اکتشافی در این محدوده اقدام به برداشت نمونه و تعیین درصد وزنی بازیابی آهن در آنها گردید؛ عیار متوسط 54% (با شرایط ایده آل جدایش) و درصد وزنی متوسط 26 % می باشد. با توجه به عمق اکتشاف شده ومقدار بازیابی آهن و عدم اکتشاف کامل عمق ذخیره با فرض گسترش عمقی سنگ آهن تا عمقی برابر 50 درصد عمق اکتشاف شده مجموع ذخیره احتمالی و ممکن سنگ آهن در این محدوده در حدود 341,000 تن برآورد میگردد.

2- محدوده پلاسری سد باطله